‎اضطراب ریاضی موجب ضعف فرآیندهای ذهنی برای‎ ‎انجام عملیات ریاضی، منفی نگری و سردرگمی دانش آموزان می‌شود. این گروه با اجتناب‎ ‎از کلاس ریاضی، ناتوانی در انجام آزمون‌های ریاضی و اضطراب و تشویش فراوان از‎ ‎یادگیری این درس طفره می‌روند. این تصور که استعداد ریاضی مادرزادی است یا پسرها‎ ‎نسبت به دخترها عملکرد بهتری در درس ریاضی دارند، یا درس ریاضی درس منطق است، نه‎ ‎درس خلاقیت، موجب عقب نشینی و مقابله برخی از دانش آموزان از یادگیری علم ریاضی می‎ ‎شود‎. 

عوامل موثر در ایجاد اضطراب ریاضی‎ ‎

الف- عوامل محیطی

1ـ فشارهای والدین:

بدیهی است نقش والدین در اضطراب کودکان از درس و مدرسه بسیار موثر و غیرقابل انکار‎ ‎است.

گروهی از پدر و مادرهایی که خود در درس ریاضی ضعیف و کند بوده‌اند این احساس و‎ ‎نگرش خود را به فرزندشان نیز منتقل می‌کنند یا گروهی دیگر نیز با فشارها و توقعات‎ ‎خارج از توان فرزندشان آنان را دچار ترس و اضطراب می‌کنند‎.

2ـ ‎شیوه‎ ‎آموزش آموزگاران:

گروهی از آموزگاران و معلمان مقطع ابتدایی بدون در نظر گرفتن‎ ‎موقعیت ذهنی- روانی دانش آموزان و میزان استعداد‌ها و توانایی‌های آنان، مسائلی‎ ‎برای حل کردن طرح می‌کنند که از عهده بیشتر شاگردان کلاس خارج است. در این گونه‎ ‎موارد، دانش آموزان احساس بی‌کفایتی و ناتوانی می‌کنند و نسبت به استعداد و عملکرد‎ ‎خود بدبین و وازده می‌شوند‎. 

3ـ ‎محتوای کتاب‌های ریاضی: 

در مواردی‎ ‎نیز محتوای کتاب و ترتیب درس‌های ریاضی به گونه‌ای است که یادگیری مفاهیم ریاضی،‎ ‎سخت جلوه می‌کند و موجب گیجی و سردرگمی دانش آموزان می‌شود. 

در چنین مواردی اگر‎ ‎آموزگار هم کمی درایت و تلاش از خود به خرج ندهد و آموزش را راحت‌تر نکند، موجب‏‎ ‎بیزاری دانش آموزان از درس ریاضی می‌شود، زیرا آنان احساس می‌کنند که چیزی نمی‌‎فهمند‎.

4ـ ‎تجارب منفی: 

نمره‌های پایین از درس ریاضی، پیش زمینه‌های‎ ‎ذهنی، آموزگاران جدی و سختگیر، روش‌های تدریس اشتباه، توجه نکردن به مراحل رشد ذهنی‎ ‎کودکان و آزمون‌های پیچیده پی درپی، همگی می‌توانند موجب بدبینی دانش آموزان نسبت‎ ‎به درس ریاضی شوند‎. 

‎ب - شیوه‌های اشتباه آموزش ریاضی‎ ‎

1ـ تاکید بیش از اندازه بر به یادسپاری: 

ریاضی درسی است که بیش‎ ‎از آن که به حفظ کردن نیاز داشته باشد، به فهمیدن و درک کردن نیاز دارد. درک قوانین‎ ‎و مفاهیم ریاضی موضوعی است که برای تدریس این درس باید در وهله نخست مدنظر باشد‎. 

2ـ ‎تاکید بر سرعت در پاسخ گویی: 

مساله حل کردن و پاسخ دادن به‎ ‎سوالات درس ریاضی نیاز به درک مساله و پرسش آموزگار دارد. پس با فشار آوردن بر دانش‎ ‎آموزان که سریع پاسخ دهید، نمی‌توان مشکلی را حل کرد.

در این گونه موارد، دانش‎ ‎آموزی که قدری کندتر از دیگران عمل می‌کند، احساس بی‌کفایتی و ضعف می‌کند و از‎ ‎یادگیری و درک مساله عاجز می‌ماند.

در مواردی پیش می‌آید که آموزگاری از این که‎ ‎درسی را چند بار تکرار کند و دانش آموزان متوجه نشوند، دچار ناکامی و سرخوردگی می‎شود. اما اگر همین آموزگار روش خود را تغییر دهد و آهسته‌تر مفاهیم ریاضی را برای‎ ‎دانش آموزان جا بیندازد، به طور حتم نتیجه بهتری خواهد گرفت‎. 

3- ‎یکنواختی و ابتکار نداشتن آموزگاران در شیوه تدریس: 

اغلب دانش آموزان دوست دارند مساله‎ ‎ها و پرسش‌های متنوع و لذت بخش را پاسخ دهند. برای مثال، آموزگار می‌تواند برای به‎ ‎فکر واداشتن دانش آموزان، آنها را در شرایط عینی روزمره زندگی قرار دهد و انتظار‎ ‎داشته باشد که آن مساله را حل کنند. فروشگاهی خیالی با مجموعه‌ای از جنس‌ها با قیمت‎های مختلف و تجسم صحنه خرید و فروش کالا برای کودکان ابتدایی بسیار ملموس، عینی و‎ ‎قابل درک‌تر است تا مثالی دور از ذهن، که کودک هیچ تصوری درباره آن در ذهن ندارد‎. ‎

دانش آموزان ابتدایی (به ویژه دخترها) نیاز به هرچه عینی‌تر کردن مسائل دارند. 

آنها‎ ‎به دلیل رشد ذهنی شان هنوز قادر به درک مسائل انتزاعی نـیسـتند، بـرای درک مسالـه و‎ ‎آسـان سازی آن باید از روش‌های ملموس استفاده کرد‎. 

4ـ ‎نداشتن درک درست از کاربرد ریاضی در زندگی:

بدیهی است اگر دانش آموزان موارد استفاده از‎ ‎ریاضی را در زندگی روزمره بشناسند و به کار بندند، علاقه بیشتری نسبت به یادگیری‎ ‎این درس از خود نشان خواهند داد‎. 

پ - عوامل فردی‎ ‎

1ـ کاهش اعتماد به نفس: 

تسلط نداشتن بر انجام چهار عمل اصلی و‎ ‎اولیه ریاضی، درک مساله و راه حل آن موجب کاهش اعتماد به نفس دانش آموز در یادگیری‎ ‎درس ریاضی می‌شود و این چرخه ضعیف (ندانستن، بی‌علاقگی و بیزاری از درس ریاضی) موجب ‎دوری گزیدن از کلیه درس‌های مرتبط با ریاضی «هندسه، ترسیم، جبر، مثلثات و غیره) در‎ ‎آینده می‌شود‎. 

2ـ ‎ا حساس ضعف و کمبود: 

اغلب دانش آموزانی که به درس‎ ‎ریاضی علاقه ندارند، از اشتباه کردن پای تخته سیاه می‌هراسند. آنها تصور می‌کنند‎ ‎اگر نتوانند پاسخ سوالی را درست جواب دهند، مورد تمسخر و خنده هم کلاسی‌هایشان قرار‎ ‎می‌گیرند.

در حالی که آموزگار وظیفه دارد با اتخاذ روش‌های گوناگون مانع بروز این‎ ‎گونه صحنه‌ها شود‏‎. 

3ـ ‎تشویق دخترها به یادگیری ریاضی: 

گروهی از‎ ‎والدین تصور می‌کنند که دخترهایشان نیازی به یادگیری عمیق ریاضی ندارند. همان قدر‎ ‎که بتوانند در این درس نمره قبولی بیاورند، کافی است. در حالی که امروزه تمامی رشته‎های درسی به نوعی با ریاضی، برنامه نویسی، حل مساله، تفکر انتزاعی و شیوه استدلال‎ ‎کردن سر و کار دارند.

پس بهتر است دخترها نیز همچون پسرها به یادگیری علم ریاضی‎ ‎تشویق شوند تا امکان دسترسی به رشته‌های گوناگون را داشته باشند‎. 

‎اضطراب ریاضی ونقش آموزگاران‎ ‎

بدیهی است‎ ‎رفتارهای پنهان و آشکار (کلامی و غیرکلامی) آموزگار در بروز اضطراب دانش آموزان از‎ ‎درس ریاضی تاثیر زیادی دارد. زمانی که آموزگار ناخودآگاه اخم می‌کند یا با جملاتی‎ ‎توهین‌آمیز و ترشرویی موجب کاهش اعتماد به نفس شاگرد می‌شود، او را از دستیابی به‎ ‎جواب نهایی پرسش یا مساله بازمی دارد‏‎. 

در مواردی نیز، اضطراب از‎ ‎آموزش صحیح درس ریاضی به دانش آموزان موجب ضعف شیوه‌های تدریس آموزگار می‌شود و‎ ‎ریشه‌های اضطراب را در دانش آموزان به وجود می‌آورد. گروهی از آموزگاران نیز تصور‎ ‎می کنند ریاضی مقطع ابتدایی به قدری ساده است که تمامی دانش آموزان باید آن را‎ ‎بفهمند. در حالی که اگر با مراحل رشد ذهنی کودکان آشنا باشند، این انتظار بی‌مورد‎ ‎را از آنها نخواهند داشت. شناخت اعداد، عددنویسی، درک بزرگ‌تر و کوچک تر، فهم عمل‎ ‎جمع و تفریق و درک مفهوم ضرب و تقسیم نخستین گام‌های آموزش ریاضی است. در کنار آموزش‎ ‎این مفاهیم، آموزگار باید درک مساله، شیوه طرح مساله، قابل فهم بودن مساله، درک راه‎ ‎حل مساله و بیان شیوه حل مساله را نیز به دانش آموزان بیاموزد. هرچه مساله برای ‎دانش آموزان قابل فهم‌تر و ملموس‌تر باشد، یافتن راه حل مساله نیز برای آنان راحت‎‎تر خواهد بود. هرچه آموزگار از مثال‌ها، تمرین‌ها و راهکارهای عینی‌تر استفاده کند،‎ ‎شاگردان ریاضی را شیرین‌تر، آسان‌تر و عملی‌تر خواهند یافت. آموزگاران باید به این‎ ‎نکته توجه داشته باشند که شاگردان ابتدایی هنوز نمی‌دانند چطور باید ریاضی را یاد‎ ‎بگیرند.

به آنها یاد می‌دهند که عملیات جمع و تفریق را حفظ کنند، در حالی که هنوز‎ ‎مفاهیم زیربنایی (استدلال کردن) را نیاموخته‌اند. آنها برای هرچه آسان‌تر کردن‎ ‎آموزش ریاضی به دانش آموزان باید سعی کنند شیوه‌ها و روش‌های تدریس را متناسب با‎ ‎نیازهای دانش آموزان کلاس خود تغییر دهند. آنها باید ابتدا:

1ـ نسبت‎ ‎به ریاضی نگرش و دیدی مثبت و سازنده در خود و شاگردانشان ایجاد کنند. آموزگار باید‎ ‎بپذیرد که وظیفه خطیر آموزش امری ساده و راحت نیست. کودکانی که تا چند سال پیش هیچ‎ ‎انتظاری از آنها نمی‌رفت، به تـــدریج گام در مسیر یادگیری و آموزش گذاشته‌اند.

پیشرفت‎ ‎آنها مرحله به مرحله است. آنها ابتدا مفاهیم اولیه را باید یاد بگیرند. درک مساله‎ ‎ریاضی نیاز به تفکر دارد. اگر دانش آموزی در یکی از این مراحل دچار ضعف و کاستی‎ ‎باشد، گام‌های بعدی را با دردسر پشت سر خواهد گذاشت.

چه بسا آنچه را که در طول سال‎‎های ابتدایی خوب نیاموخته است، تا سال‌های جوانی و بزرگسالی نیز نتواند خوب بفهمد‎.‎ 

در نظر داشته باشید، باورهای آموزگاران درباره درس ریاضی تاثیر شگرفی بر عقاید دانش‎ ‎آموزان می‌گذارد. اگر معلمی از تدریس ریاضی احساس فشار و ناراحتی کند، موجب انتقال‎ ‎این احساس به دانش آموزانش می‌شود. اگر هدف آموزگار کاهش استرس دانش آموزان است،‎ ‎نباید بگوید سریع جواب بده./ خیلی آسان است./ ریاضی خیلی مهم است./ مسائل را به‎ ‎تنهایی حل کن. / نه، اشتباه کردی‎.

‎در عوض باید‎ ‎بگوید:‎

اگر عجله کنی، حتماً اشتباه می‌کنی./ اگر سعی کنی تمامی ‎مساله را ذهنی حل کنی، ممکن است اشتباه کنی./سعی کن گام به گام مساله را حل کنی‎.‎ 

این کار باعث می‌شود که مساله را خوب بفهمی و راه حل‌های آن را درست حدس بزنی./ ‎زمانی که مساله را نوشتی، یک بار آن را توضیح بده‎.‎آموزگاران باید‎ ‎بپذیرند‎: 

‎الف- دانش آموزان با یکدیگر تفاوت دارند‎. 

‎ب- هر دانش آموزی شیوه واحدی برای فکر دارد. حل یک مساله ممکن است‎ ‎روش‌های مختلفی داشته باشد. پس بهتر است به هر دانش آموزی اجازه دهند که با شیوه‎ ‎خودش مساله را حل کند‎. 

‎ج- هیچ گاه دانش آموزان را با یکدیگر مقایسه‎ ‎نکنند‎.‎

2- دانش آموزان را با درس توجیه کند. آموزگار ابتدایی باید‎ ‎سعی کند فلسفه ساده‌ای از ریاضی را برای دانش آموزانش توضیح دهد. گفت وگو و واضح‎ ‎سازی عملیات ریاضی، امکان پرس وجو‌های کلاسی، اشکال‌گیری، ارائه تمرین‌های ساده به‎ ‎پیچیده، گوشزد کردن قوانین ریاضی به دانش آموزان از جمله نکاتی است که معلم درس‏‎ ‎ریاضی باید به آنها توجه داشته باشد‎. 

3ـ ‎انجام آزمون‌های کوتاه و‎ ‎متنوع می‌تواند از اضطراب ریاضی دانش آموزان بکاهد. تست‌های ساده ریاضی، حل مسائل‎ ‎آسان ریاضی، موفقیت‌های پی درپی در آزمون‌های ریاضی و پیشرفت گام به گام در درس‏‎ ‎ریاضی موجب تقویت اعتماد به نفس دانش آموزان در یادگیری علم ریاضی می‌شود. پرسش‌های‎ ‎ساده‌ای که آموزگار مطمئن است دانش آموزان پاسخ‌های آنها را می‌دانند، آزمون‌های‎ ‎هفتگی که از بین درس‌های هفته انتخاب شده است و تمرین‌های مکرری که صرفاً برای‎ ‎یادآوری درس‌های قبلی آورده می‌شود، نیز موجب حضور ذهن دانش آموزان در کلاس می‌شود‎. 

4- ‎مثـبت نـگـری را بـه دانــش آموزان بیاموزید 

با پایان هر سال تحصیلی‎ ‎دانش آموزان یک سری تجارب و خاطرات خوشایند و ناخوشایند را با خود به سال تحصیلی‎ ‎جدید می‌آورند.

آموزگار درس ریاضی باید سعی کند تجارب منفی و ناخوشایندی را که‎ ‎گروهی از دانش آموزان در خصوص درس ریاضی در ذهن دارند، فراموش کند و زمینه‌ای مثبت‎ ‎به آنها بدهد. 

کاهش اضطراب ریاضی از طریق رفع اشکال و بازگشت به مفاهیم اولیه، به‎ ‎کار بستن شیوه‌های جدید آموزش، ایجاد فضایی شاد و پرانرژی، پذیرش اشتباه و خطای‎ ‎شاگردان، تشویق به پرسش‌های کلاسی و درک اشکالات دانش آموزان از جمله نکاتی است که‎ ‎آموزگاران برای کاهش اضطراب ریاضی در میان شاگردانشان می‌توانند به کار بندند.

احساس‎ ‎خجالت و شرمساری، احساس مشترکی است که اغلب دانش آموزانی که نمی‌توانند پاسخ‌های‎ ‎صحیح مسائل ریاضی را بنویسند، بدان دچار می‌شوند.

آموزگاران باید آگاه باشند فرصتی‎ ‎که برای حل مساله به دانش آموزان می‌دهند، متناسب با سختی و پیچیدگی مساله باشد‎.‎ 

آموزگارانی که انتظار دارند دانش آموزان همواره جواب صحیح را به دست آورند، آنها را‎ ‎دچار اضطراب و نگرانی می‌کنند و موجب شرمساری آنها جلوی دوستان و هم کلاسی‌هایشان‎ ‎می شوند. 

همین امر موجب می‌شود که این گروه از دانش آموزان از مطرح کردن پرسش‌های‎ ‎خود سر کلاس اجتناب ورزند‎. 

5ـ ‎با خوش رویی و روحیه‌ای شاد تدریس‎ ‎ریاضی را آغاز کنید. آموزگارانی که عصبانی، خسته و پرخاشگرند و با کج خلقی به دانش ‎آموزان درس می‌دهند، جوی منفی و ناخوشایند در کلاس حاکم می‌کنند کـه موجـب تـرس و‎ ‎دلـهــره دانـش آموزان می‌شود‎.‎

منبع: دانستنی‌های ریاضی